Tin tức - Sự kiện
06/08/2021Biến thể Delta và sự bùng phát dịch trở lại
Biến thể Delta và sự bùng phát dịch trở lại
Từ đầu đại dịch, đầu năm 2020, nhiều người cho rằng các phiên
bản đột biến của virus SARS-CoV-2 sẽ không gây ra vấn đề lớn, cho tới khi biến
thể Alpha dễ lây nhiễm hơn xuất hiện, gây ra sự tăng vọt số ca mắc vào mùa thu
năm ngoái. Sau đó, biến thể Beta ra đời, khiến những người trẻ mắc bệnh nặng
hơn, biến thể Gamma xuất hiện khiến những người đã hồi phục sau khi mắc
Covid-19 vẫn tái dương tính. Dù vậy, vào tháng 3, khi sự gia tăng số Covid-19 ở
Mỹ giảm, một số nhà dịch tễ học đã lạc quan thận trọng cho rằng, chiến dịch
tiêm vaccine nhanh chóng sẽ sớm khống chế được các biến thể và làm chậm sự lây
lan của đại dịch.
Tuy nhiên, khi biến thể Delta xuất hiện, nó đã phá tan sự lạc
quan đó. Biến thể lần đầu tiên được phát hiện ở Ấn Độ vào tháng 12 năm ngoái
này, đã lây lan nhanh hơn bất kỳ biến thể nào của virus SARS-CoV-2 cũng như
chủng virus ban đầu. Biến thể Delta dẫn đến sự tăng vọt số ca mắc ở các bang
của Mỹ, khiến Trung tâm Ngăn ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) một lần
nữa phải khuyến cáo đeo khẩu trang ở nơi công cộng, kể cả khi đã tiêm đủ liều
vaccine.
Biến thể Delta của coronavirus đã nhanh chóng thay đổi hướng đi
của đại dịch COVID-19 ở Hoa Kỳ. Sau khi số ca nhiễm coronavirus giảm mạnh trong
suốt nửa đầu năm, các ca bệnh bắt đầu tăng đột biến trở lại vào tháng 7 khi
Delta bùng phát. Biến thể này hiện chiếm phần lớn các ca lây nhiễm mới . Sự lây
nhiễm này đang xảy ra ngay cả với gần một nửa số người ở Hoa Kỳ đã được tiêm
chủng đầy đủ - mặc dù điều đó có nghĩa là hơn một nửa chưa được chủng ngừa, bao
gồm cả trẻ em dưới 12 tuổi, những người chưa đủ điều kiện để chủng ngừa
COVID-19.
Kể
từ tháng 3 năm ngoái, các trường hợp lây nhiễm Covid-19 mới của Trung Quốc vẫn ở
mức thấp sau khi chính phủ kiểm soát đại dịch bằng cách đóng cửa biên giới và áp dụng
các biện pháp phòng ngừa nghiêm ngặt. Nhưng
trong những tháng gần đây, cả nước bắt đầu chứng kiến những đợt bùng phát quy mô nhỏ do biến thể Delta gây ra. Vào ngày 20 tháng 7, sân bay Nam Kinh, một trung tâm giao
thông lớn, đã ghi nhận khoảng một chục trường hợp Covid-19 mới trong số các
nhân viên dọn vệ sinh. Từ đó, dịch bệnh lây lan nhanh chóng đến những nơi khác
khi du lịch trong nước tăng mạnh trong những tháng mùa hè.
Sự lây lan của biến thể Delta cũng có thể làm chệch hướng những
dự đoán trước đó về ngưỡng miễn dịch cộng đồng.
Biến thể Delta, giống như hầu hết các biến thể khác đã khiến
chúng ta không kịp trở tay, đồng thời khiến đại dịch Covid-19 ngày càng tồi tệ
hơn. Và khi sự lây lan của biến thể Delta bắt đầu giảm đi thì các biến thể khác
liệu có đang âm thầm tấn công và một lần nữa kéo lùi chúng ta trở lại vạch xuất
phát hay không? Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hiện vẫn đang chú ý đến một vài
biến thể, trong đó có Eta, biến thể hiện đang xuất hiện ở một số quốc gia,
Kappa - biến thể xuất hiện ở Ấn Độ, Iota - biến thể lần đầu tiên xuất hiện ở
thành phố New York và đặc biệt là Lambda - biến thể hoành hành khắp Peru và có
những dấu hiệu cho thấy nó có khả năng bất thường trong việc lây nhiễm ở những
người đã được tiêm vaccine đầy đủ. Biến thể Lambda hiện đang lan rộng sang
Argentina, Chile, Ecuador cũng như bang Texas và Nam Carolina của Mỹ.
Hiện còn quá sớm để khẳng định liệu biến thể Lambda có gây ra
một biến cố lớn tồi tệ với chúng ta như những gì biến thể Delta đang làm hay
không. Tuy nhiên, hiện nay là thời điểm phù hợp để đặt câu hỏi: Các biến thể
này có thể gây ra mức độ phá hủy đến đâu? Liệu các biến thể tương lai có mở
rộng tấn công từ phổi tới não, tim và các cơ quan khác hay không? Liệu nó có
khả năng đánh lừa người mắc khiến họ tưởng rằng mình đã hồi phục nhưng thực
chất thì tình trạng bệnh sau đó sẽ tồi tệ hơn? Liệu có tồn tại một biến thể
"Ngày Tận thế" ngoài kia có thể thoát khỏi vaccine, lan rộng như cháy
rừng và khiến ngày càng nhiều bệnh nhân trở nặng hơn mà chúng ta chưa từng
chứng kiến hay không?
Mặc dù những nguy cơ này không quá cao nhưng các chuyên gia
không thể loại bỏ chúng. Biến thể Delta đã cho thấy nó có thể khiến mọi thứ trở
nên tồi tệ hơn nhiều như thế nào.
Với khả năng lây nhiễm cực kỳ cao, Delta đang tự do lây lan ở
những người chưa được tiêm vaccine và có những đặc điểm để gây nên ngày càng
nhiều vấn đề.
Vào đầu năm 2020, khi virus corona bắt đầu hoành hành, chúng ta
đều không dự đoán được đại dịch sẽ diễn ra theo cách này. Vào thời kỳ đầu đại
dịch Covid-19, hầu hết các chuyên gia nghiên cứu kỳ về các đột biến của virus
gây bệnh đều hạ thấp mức độ nghiêm trọng của các biến thể.
"Chúng không thể tạo nên nhiều biến thể khác biệt. Chúng ta
có lẽ chỉ cần lo lắng về nó trong khoảng 5 năm nữa" Richard Neher, một nhà
sinh học tiến hóa tại Đại học Basel của Thụy Sĩ nhận định hồi tháng 8 năm
ngoái.
Tuy nhiên, hiện nay, chuyên gia này đã gọi biến thể Delta và
các biến thể khác là "đại dịch trong đại dịch".
Không giống như các biến thể khác, Delta đã khiến các nhà khoa
học phải nghĩ lại về mức độ nhanh chóng của virus khi tiến hóa sang những hình
thức phá hủy mới.
"Tất cả virus corona đều đột biến và chúng tôi hiểu rõ điều
đó. Tuy nhiên, chúng tôi không nghĩ các đột biến này lại có thể ảnh hưởng đến khả
năng lây nhiễm cũng như xâm chiếm hệ miễn dịch ở mức độ đáng kinh ngạc như
vậy", Sharone Green, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Trường Y Đại
học Massachusetts đánh giá.
Dường như chính các nhà khoa học cũng bối rối trước sự xuất hiện
nhanh chóng của một biến thể nguy hiểm hơn nhiều như vậy. Jonathan Eisen - một
nhà sinh học tại Đại học California, cho rằng, không giống như hầu hết các bệnh
dịch khác, bản thân virus SARS-CoV-2 cũng là một bí ẩn lớn kể từ khi nó xuất
hiện.
Thậm chí, quan trọng hơn, chuyên gia này cho rằng các nhà khoa
học đã đánh giá thấp về quy mô của đại dịch bởi càng nhiều người mắc bệnh thì
virus càng có nhiều cơ hội để phát triển những đột biến nguy hiểm.
So với các bệnh dịch khác, virus SARS-CoV-2 không đột biến quá
nhanh. Virus này không có nhiều chất liệu di truyền khi chỉ có khoảng 15 gen,
so với vi khuẩn E.coli có tới 3.000 gen hay con người với khoảng 20.000 gen.
Hơn nữa, Covid-19 có cơ chế kiểm tra di truyền khiến nó "thành thạo"
trong việc tránh những lỗi sai khi nhân lên so với hầu hết các virus khác.
Tuy nhiên, trong khi tỷ lệ đột biến của virus SARS-CoV-2 ở mức
thấp với khoảng 1 đột biến trong 10 lần nhân lên, thấp hơn tỷ lệ đột biến của
virus gây cúm và virus HIV thì dịch bệnh Covid-19 lại tận dụng trò chơi con số.
Một người mắc Covid-19 có thể mang tới 10 tỷ bản sao của virus, đủ để tạo ra
hàng tỷ đột biến mỗi ngày. Điều gì xảy ra với tất cả những đột biến này. Gần
như câu trả lời luôn là: Không gì cả. Sự xáo trộn về gen diễn ra hoàn toàn ngẫu
nhiên với kết quả là gần như tất cả đột biến đều không có ảnh hưởng đến virus
hoặc khiến cho virus ít lây lan hơn hay thậm chí là khiến cho nó hoàn toàn
không còn chức năng nữa.
Dù vậy, trong một lần nào đó, có lẽ là sau hàng tỷ tỷ lần, môt
đột biến ngẫu nhiên khiến cho virus có một đặc điểm nguy hiểm. Khi virus có một
đột biến làm tăng khả năng tàn phá của nó thì điều đó cũng không có nghĩa là
một biến thể mới nguy hiểm xuất hiện. Để trở thành một biến thể đáng kể, một
virus đột biến phải trở nên áp đảo trong tỷ lệ dân số mà chúng lây lan.
Mặc dù biến thể Delta đã gây nên các ca mắc đột phá hoặc làm
giảm hiệu quả của vaccine nhưng các nhà khoa học cho rằng biến thể Delta hoặc
thậm chí một biến thể mới "hoàn hảo" hơn sẽ không dễ đánh bại lá chắn
miễn dịch do vaccine tạo ra, hay thậm chí là lá chắn miễn dịch tự nhiên.
Một lý do theo Eric Vail - giám đốc Trung tâm Y tế Cedars-Sinai là
hầu như virus chủ yếu lây lan ở những người chưa được tiêm vaccine, cũng chưa
từng nhiễm bệnh trước đó và các đột biến tránh hệ miễn dịch không thực sự có
lợi thế trong môi trường này. Một biến thể lẩn tránh hệ miễn dịch sẽ có lợi thế
hơn khi lây nhiễm ở những người đã được tiêm vaccine hay những người đã hồi
phục, nơi mà đột biến này có khả năng cạnh tranh cao hơn so với các virus chưa
đột biến. Tuy nhiên, không có đủ số lượng virus ở những trường hợp trên để xảy
ra đột biến nhanh chóng như vậy.
Ngoài ra, việc thoát khỏi hệ miễn dịch cũng là thách thức với
virus gây bệnh Covid-19. Hệ miễn dịch của con người, từng được kích hoạt qua
việc tiêm vaccine hay mắc bệnh, sẽ trở nên mạnh mẽ hơn và chống lại các virus
gây bệnh hiệu quả hơn so với những gì các nghiên cứu chỉ ra.
Tuy nhiên, có một viễn cảnh đặc biệt nguy hiểm là biến thể virus SARS-CoV-2 khiến cho mọi người cảm thấy khỏe mạnh một thời gian dài và sau đó mới khiến tình trạng bệnh của họ trở nên nghiêm trọng. Hầu như rất ít virus, ngoại trừ virus HIV, có thể có được khả năng đó và cho tới nay, Covid-19 dường như chưa phải một mối đe dọa như vậy.
Dù vậy, chuyên gia Eisen cảnh báo viễn cảnh trì hoãn phát bệnh
này không thể loại bỏ. Các biến thể mới có những cách để gây ra sự tàn phá tồi
tệ hơn trong khi không ngừng lây lan. Chẳng hạn, có thể xuất hiện một biến thể
mới, không chỉ tấn công vào phổi mà còn vào cả não, tim và các cơ quan khác một
cách từ từ và tinh vi, khiến cho nạn nhân vẫn khỏe mạnh, ra ngoài sinh hoạt
bình thường cho tới khi phát bệnh nghiêm trọng.
"Chúng tôi đã chứng kiến những biến thể khác nhau có khả
năng khác nhau để xâm nhập vào một loại tế bào nào đó, và có thể tác động đến
hệ thần kinh hay chức năng của phổi. Điều đó rất đáng lo ngại", chuyên gia
này cho hay.
Rõ ràng, sự đe dọa từ các biến thể khó lường có lẽ đang nhắc nhở
nhân loại về việc cần chuẩn bị kỹ hơn cho những viễn cảnh tồi tệ phía trước./.
“Vaccine chính
là chìa khóa và sự ngần ngại tiêm vaccine chính là trở ngại", Preeti Malani,
nhà nghiên cứu bệnh truyền nhiễm tại Đại học Michigan đánh giá.
Phỏng theo: Newsweek và Healthline
TIN MỚI
-
Phát động tháng hành động về an toàn, vệ sinh lao động và Tháng công nhân năm 2022
-
Viện Khoa học An toàn vệ sinh lao động khám phát hiện và tư vấn điều trị sức khỏe nghề nghiệp miễn phí cho người lao động
-
Điện lực miền Bắc triển khai các phương án phòng chống thiên tai
-
Biến thể Delta và sự bùng phát dịch trở lại
-
Thủ tướng Nhật bản Suga xin lỗi vì bệnh amiăng của công nhân xây dựng